A olería en Galicia: unha mirada a partir dos fondos do Museo Etnolóxico

Share
Do
20 de Marzo do 2017
al
31 de Decembro do 2024

 

 

 

Comisario: Víctor Manuel Castro Carballal

Biblioteca: Rosa Lamas Casado

Restauración: María José Ruíz Vázquez

Deseño e montaxe: Alfreso Sellier. Arquitecto

Fotografías: Santi M. Amil

A olería en Galicia: unha mirada a partir dos fondos do Museo Etnolóxico

Ribadavia constitúese coma marco de ensaio para unha proposta expositiva alternativa, a contracorrente dos enfoque que sobre o mundo do barro se veñen facendo. Pártese, certamente, dos estudos consagrados sobre a materia, someténdoo a unha revisión crítica coa que establecer relecturas ou novos puntos de vista, cos que se pretende incitar o espectador á reflexión e á toma de conciencia a cerca do fenómeno e dos seus protagonistas. Un universo heteroxéneo e con múltiple matices, capaz de soportar esta nova ollada, que busca enlazar pasado e presente, afastada das tradicionais aproximacións procesuais, tipolóxicas, funcionais ou xeográficas.

Tres son os grandes eixos ou piares que soportan o relato: a revisión do determinismo económico que se vén asociando esta artesanía dende as súas orixes, e que non fai máis que limitala e coartala; o feito de non entender a actividade como un produto específico do estrato da poboación onde nace e se desenvolve e o abuso de paralelos foráneos, a miúdo simplificadores.

Partindo destas premisas, artellamos a mostra apoiándonos maioritariamente nas pezas que integran a colección do museo, confiando na súa capacidade documental para ilustrar os seguintes bloques narrativos:

- O carácter rural e popular da olería

Dende o agromar das “aldeas de oleiros” podemos falar dunha artesanía do pobo e para o pobo, carente de calquera tipo de apoio por parte das elites e as clases dominantes.

As voltas coa funcionalidade e a estética. O sometemento á función non implica unha renuncia á vocación estética. Afóndase no concepto de “beleza” manexado polos oleiros e oleiras, que oscila dende a concreción técnica ao ornato propiamente dito, mantendo as premisas e a identidade cultural herdada, a pesar da presións exercida polos gustos e as demandas do mercado.

- Simbolismo

Encáranse as representacións simbólicas, cuestionando certas interpretacións afastadas do contexto sociocultural que as produce. Ao botar man da antropoloxía, xorden elementos cos que formular novas hipótese interpretativas

- Reflexionando sobre a autoría

Deféndese a toma de conciencia do dominio técnico acadado por parte do artesán, tratando de prestixiarse e deixar constancia del a través da sinatura e das “ marcas de autor”, moi frecuentes na olaría dos últimos tempos e presentes na pretérita.

- Crise e repunta

Detémonos na decadencia e o esmorecemento de mediados do século XX e na tímida recuperación dos anos 70, para revelar os tópicos comunmente aceptados como detonantes, poñendo sobre a mesa unha multiplicidade de factores de moi diversa índole que inciden en ambos os procesos.

- De artesáns a artista?

Conscientes da debilidade da realidade que os rodea e do perigo de fragmentación desta, os oleiros deciden liberarse do xugo co que o uso oprimía a manufactura. Seguen a contemplar a función, pero non dun modo exclusivo, camiñando cara ao alborecer dun novo horizonte conectado coa creación artística, debendo enfrontarse nesa senda con múltiples trabas e prexuízos que dificultan a mudanza de condición.

En paralelo, e ligado coa deslocolización da actividade pola perda de hexemonía da materia prima, gañará terreo o status de ceramista, abrazado por moito como paradigma da liberdade creativa.

- Patrimonialización.

Por último, abordamos o concepto de patrimonialización e posta en valor e a súa incidencia en Galcia, censurando a improvisación e a precipitación de moitas das acometidas, algunhas delas aplicadas á olería tradicional.